कोरोनाने जागवली आशा, भारतातील प्रमुख शहरांमध्ये खालावली प्रदूषण पातळी

इनमराठी टीम

4 years ago

आमचे सर्व लेख मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | ट्विटर | इंस्टाग्राम |

===

चीनच्या वुहानमध्ये डिसेंबरच्या उत्तरार्धात कोरोनाव्हायरसचा प्रथम उदय झाला. शेजारच्या प्रदेशात वेगाने पसरत असताना, चीन सरकारने वुहानमधील ११ दशलक्ष लोकांना अलग ठेवून हे शहर कुलूपबंद केले.

हळूहळू सर्व देशांत पसरलेल्या ह्या व्हायरसने भारतातही धूमाकूळ घातला. परिणामी भयंकर काही घडण्याआधी लॉकडाऊन जाहिर! सगळं बंद, सगळं ठप्प! अगदी रेल्वे सुद्धा!

सगळे व्यवहार थांबले. वाहने, गाड्या, खाजगी-सरकारी वाहने, व्यवसाय, व्यवहार, कारखाने सगळं सगळं बंद! सध्या फक्त अत्यावश्यक सेवा चालू आहेत.

कोरोना व्हायरसने सगळ्यांच्या तोंडचे पाणी पळवले आहे. झपाट्यानं पसरणाऱ्या ह्या व्हायरसने लोकांना सक्तीने घरी बसवले. सरकारने आधी एक दिवस जनता कर्फ्यू नंतर मग २१ दिवसांचे लॉकडाऊन जाहिर केले.

आता लोकं बाहेर पडण्यास घाबरतायत. परिणामी सर्व कारखाने, प्रदूषण करणारे लहान-मोठे व्यवसाय बंद आहेत. तसेच रस्त्यावर धावणारी वाहने जी प्रदूषणासाठी मोठ्या प्रमाणावर जबाबदार आहेत ती देखील बंद झालीत.

अर्थात ह्याचा खूप मोठा फायदा निसर्गाला झाला आहे. कोरोना व्हायरस (साथीचा रोग) अप्रत्यक्षपणे भारतातील हवेची गुणवत्ता सुधारत आहे.

मोटारी नसणारे रस्ते आणि कारखाने बंद असलेल्या भारताच्या वायू प्रदूषणाची पातळी अभूतपूर्व कमी झाली आहे. परिणामी; जड, धूसर धुके (धूरके) मिटल्यामुळे नागरिक निळ्या आकाशाचा आनंद घेऊ शकतील.

दिवसभर (मोठ्या शहरांमध्ये जवळ जवळ २४ तास) रस्त्यावर सामान्यत: कार, रिक्षा, बस आणि मोटारसायकलची खूप गर्दी असते.

परंतु नवी दिल्ली आणि किमान प्रमुख शहरे बंद केलेले आहेत, सर्व व्यवहार ठप्प झालेले आहेत, कोणतेही वाहन धावत नाहीये, रस्ते रिकामे आहेत आणि स्थानिकांना मोकळा श्वास घेता येतोय.

भारताच्या आर्थिक राजधानी असलेल्या मुंबई मध्ये गेल्या वर्षी एअर क्वालिटी इंडेक्स १५३ होता (Air Quality Index) आता ९० एअर क्वालिटी इंडेक्स् (Air Quality Index) आहे, अशी माहिती मिळतेय.

२७.७ दशलक्ष लोकसंख्या असलेल्या मेगासिटी दिल्ली मध्ये मार्च २०१९ मध्ये सध्या ही संख्या ९३ वर गेली आहे. ही संख्या ५० च्या खाली आल्यावर हवेची गुणवत्ता चांगली मानली जाते.

एएफपी किंवा परवानाधारक

सन २०२० पर्यंत भारत हा जगातील तिसरा सर्वाधिक प्रदूषित देश गणला गेला आहे. पण आता, वायु प्रदुषणाची पातळी झपाट्याने कमी झाली आहे.

वायू प्रदूषण कमी होण्याचे प्रमाण मुख्यत्वे “वाहनांच्या वाहतुकीत मोठ्या प्रमाणात घट” हे आहे, असे सरकारी पर्यावरण देखरेख एजन्सीचे प्रकल्प संचालक डॉ. गुफरान बेग यांनी सांगितले.

सध्या खाजगी वाहनांवर बंदी असल्याने प्रदूषणात कमालीची घट झाली आहे. रस्त्यावर अत्यंत तुरळक वाहने आहेत जी अत्यावश्यक सेवेत मोडतात.

हवेच्या गुणवत्तेत सुधारणा करणारा भारत एकमेव देश नाही. डिसेंबर महिन्यात चीनमध्ये कोरोनाव्हायरसचा प्रादुर्भाव पहिल्यांदा झाला तेव्हा नासाने चिनी हुबेई प्रांतात वायुप्रदूषण कमी झाल्याचे पाहिले होते.

या वर्षाच्या मार्चपर्यंत स्पेनच्या रहदारी संचालनालयाने माद्रिद आणि इटलीमध्ये गर्दीच्या वेळेत १४ टक्के घसरण नोंदविली. मिलान आणि उत्तर इटलीच्या इतर भागांत एनओ२ (NO2) पातळी जवळजवळ ४० टक्क्यांनी कमी झाली आहे.

प्रदूषण-निरीक्षण उपग्रहांनी नासा आणि युरोपियन अंतराळ यंत्रणेद्वारे चालविलेल्या प्रदूषण-निर्यातीची अंमलबजावणी चालू असताना फेब्रुवारी महिन्यात दोन आठवड्यांत वायू प्रदूषणात तीव्र घट झाली.

उपग्रहांमध्ये नायट्रोजन डाय ऑक्साईडची एकाग्रता मोजली, जी कार, उर्जा संयंत्र आणि औद्योगिक सुविधांद्वारे सोडली गेली.

हेल्प दिल्ली ब्रीथ या मोहिमेचा एक गट आधीच बर्‍याच वर्षांपासून भारतातील वायू प्रदूषणाच्या धोकादायक पातळीवर लढा देत आहे.

प्रादेशिक स्तरावर काम करताना, त्यात रहिवाशांना त्यांना मिळणारी सुरक्षित हवा मिळण्यासाठी संबंधित नागरिकांचे आणि व्यवसायाचे मिश्रण ह्यांचे सहकार्य अपेक्षित आहे.

आता तर आपसुकच ही प्रदुषणाचे पातळी कमी झाली आहे.

स्वच्छ हवा हा मानवी हक्क आहे आणि चांगल्या आरोग्यासाठी मोठा हातभार आहे. या भयंकर समस्येचे दिल्लीत तातडीने उपाय शोधणे आवश्यक आहे.

कोरोना व्हायरस मुळे लोकांनी आपसुकच रस्त्यावर गर्दी करण्याचे टाळले, वाहने थांबली. आपसूकच वायु (काही प्रमाणात ध्वनी देखील) प्रदूषण कमी झाले. ह्या वायु प्रदूषणाची घट लक्षणीय आहे.

नवी दिल्लीत वायू प्रदूषणामुळे दरवर्षी ३०,००० लोक अकाली मृत्यूचा सामना करत आहेत, असा प्रचारकांचा अहवाल आहे.

या भयानक आकडेवारीचा मुकाबला करण्यासाठी त्यांनी कृती आराखडा प्रस्तावित केला आहे।

ज्यात अचूक माहिती लोकांपर्यंत पोहचविण्याकरिता लॉबिंग करणे, सायकल मार्गांसह सार्वजनिक वाहतुकीची साफसफाई करणे यांचा समावेश आहे.

कोविड -१९ विरूद्ध लढा देण्यासाठी सरकारने लादलेल्या देशव्यापी लॉकडाउनचा कमीतकमी एक तरी फायदा झाला आहे असे दिसते. तो म्हणजे भारताच्या मेट्रो शहरांमधील हवा मोठ्या प्रमाणावर शुद्ध होऊ लागली आहे.

बहुतेक वाहने रस्त्यावरुन नाहीशी झाली आहेत आणि सर्व व्यवसाय बंद आहेत. जगातील काही बड्या शहरांमधील लोक प्रदुषण कमी झाल्याने गेल्या वर्षीच्या तुलनेने सुरक्षित पातळीवर आले आहेत.

हवामानाचा हवामान अंदाज व संशोधन यंत्रणा (SAFAR) च्या म्हणण्यानुसार, दिल्लीतील प्रत्येक हिवाळ्यामध्ये धूरक्याचे प्रमाण सर्वाधिक असते, परंतु शुक्रवारी सकाळी दिल्लीच्या हवेच्या गुणवत्तेचे रेटिंग मुंबई-अहमदाबाद आणि पुण्याप्रमाणेच होते.

सीपीसीबीच्या आकडेवारीनुसार चेन्नई, हैदराबाद, बेंगळुरू आणि कोलकाता मधील स्थानकांमधील हवामानाचा दर्जा समान आणि चांगला आहे.

दिल्लीच्या आयजीआय विमानतळाच्या टर्मिनल ३ वर प्रदूषणाची पातळी गेल्या आठवड्यात नियमितपणे सकाळी ८ वाजता पिवळ्या “मध्यम” श्रेणीत होती, परंतु २ मार्च रोजी मध्यरात्री लॉकडाउन लागू केल्यापासून लगेच फरक दिसून येऊ लागला!